برآورد تابع تقاضای کالاهای تجاری در بخش حمل و نقل جاده ای استان تهران

حمل و نقل به طور میانگین حداقل حدود 10 درصد تولید یک اقتصاد را به خود اختصاص داده و با توجه به اینکه جابجایی کالا نقش مهمی در توسعه و رشد بخشهای مختلف ایفا می نماید، از اینرو سرمایه گذاری در حمل و نقل با افزایش تقاضای آن موجب توسعه سایر بخشهای اقتصاد خواهد شد. در بین روشهای مختلف حمل و نقل، جابجایی کالا از طریق جاده هر چند که در مقابل حمل دریایی هزینه برتر و در مقیاسهای کوچک تر، توزیع کالا را تسهیل می نمایند ولیکن به علت فراهم نمودن زمینه های دسترسی آسان از درب کارخانه تولید تا محل مصرف اهمیت بسزایی دارد. استان تهران در اقتصاد کشور ایران همانند یک قلب عمل نموده و در مقابل مساحت یک درصدی با 18 درصد جمعیت کشور حدود 25 درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. این بدان معناست که استان تهران می تواند جایگاه مهمی در فرایند توسعه کشور داشته باشد. بنابراین بررسی تابع تقاضای کالاهای تجاری در بخش حمل و نقل جاده ای استان تهران موضوع این پژوهش قرار گرفت. داده های بدست آمده با نرم افزار eviews به روش ols مورد تحلیل قرار گرفته نتایج نشان میدهند که میزان جابجایی کالا از استان تهران به مقاصد سایر استانهای کشور بیش از هر چیزی، تابعی از حجم تولید در تهران بوده و با افزایش جمعیت استان مقصد به طور مثبت تغییر و با افزایش بعد مسافت که در اینجا به عنوان یک شاخص قیمتی هزینه عمل میکند، تناژ حمل بار کاهش می یابد. ضریب تشخیص بدست آمده از مدل رگرسیونی مربوط در این برآورد که براساس مدل جاذبه محاسبه شده حدود 63% برآورد شده است که با وارد نمودن داده های مربوط در هر سال برای هر یک از استانها می توان میزان جابجایی بار از تهران به مقصد مورد نظر را برآورد نمود. محاسبات بعدی نشان می دهد که مساحت استان مقصد، بودجه دولت و تولید استانی عوامل کافی و مناسبی برای توجیه کامل روند ارسال کالا از تهران نمی باشند. همچنین به منظور برآورد حجم کل بار وارد و خارج شده از استان تهران با استفاده از مدل عامل، تابع تقاضای حمل و نقل کلی کالای استان تهران با استفاده از متغیرهای واردات و صادرات و مخارج دولت برآورد گردید، که نتایج بدست آمده نشان دهنده قدرت 93 درصدی این تابع رگرسیونی در توجیه جابجایی کالا در استان تهران است. به عبارت دیگر در یک جمع بندی کلی می توان گفت که تقاضای حمل و نقل جاده ای کالای استان تهران بیش از هر چیز وابسته به مبادلات خارجی و بودجه دولتی است. در نتیجه بر اساس یافته های این پژوهش در کوتاه مدت توسعه زیر ساختهای حمل و نقل جاده ای کشور با محوریت استان تهران می تواند موجب تسهیل رشد بخشهای مختلف اقتصاد کشور شود و در بلند مدت می بایست این ظرفیت به طور متناسب در سایر نقاط کشور توزیع گردد. واژگان کلیدی :حمل و نقل جاده ای، تابع تقاضا، اقتصاد، کالا، تهران.